Toespraak ter gelegenheid van de herdenkingsplechtigheid op 7 augustus 2016 in Meensel-Kiezegem door dhr Dr Detlef Garbe, directeur van het KZ- Neuengamme Memoriaal.
Zeer Geachte mevrouw de minister Marghem,
Zeer Geachte heer Craeninckx,
Zeer Geachte heer Craeninckx,
Geachte heer burgemeester Beeken,
Dames en heren,
Ik wil u hartelijk bedanken voor de uitnodiging om de tentoonstelling te openen en deel te nemen aan deze herdenking. Hoewel het nu 72 jaar geleden is dat de tragische gebeurtenissen door de oorlogsmisdaden van de Duitse Wehrmacht en de SS, de razzia’s en de deportatie van 61 mannen uit de dorpen Meensel en Kiezegem plaats vonden, hebben decennia van verzoening onze landen samengebracht en dus weet ik dit gebaar erg te waarderen. Samen met u allen naar de graven te kunnen gaan en een bloemenkrans als eerbetoon aan de slachtoffers te mogen neerleggen, is een grote eer voor mij. Ik breng u eveneens de groeten van de Senaat van de Vrije Hanzestad Hamburg. U weet hoe lang het duurde eer in Duitsland de wreedheid van de nazi-misdaden werd erkend en er gedenktekens zijn gecreëerd die informatie met tentoonstellingen, publicaties en evenementen over misdaden, begaan in de naam van Duitsland en door de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog begane wreedheden, aanboden. Vandaag is de herinnering hieraan vanzelfsprekend een deel van het onderwijsprogramma in de scholen en van het publieke geheugen.
Toen 20 jaar geleden een kleine groep van de Stichting Meensel-Kiezegem met Guido Hendrickx, Oktaaf Duerinckx en René Cauwbergs voor de eerste maal het Voormalige Concentratiekamp Neuengamme bezocht, wisten we bijna niets over de geschiedenis van de slachtoffers van de razzia ‘s van 1 en 11 augustus. 1944. Dankzij de gezamenlijke inspanningen kon al twee jaar later, op 29 augustus 1998, in het KZ- Neuengamme Memoriaal een monument “De wanhoop van Meensel-Kiezegem”, ontworpen door May Claerhout, ingehuldigd worden. Dit brengt de mensen die ons Memoriaal bezoeken dichter bij de geschiedenis van uw gemeente.
Nogmaals, slechts twee jaar later, op 11 november 2000, vond de opening van de permanente tentoonstelling in ‘Huize Hageland “plaats, ondanks de kleine ruimte een zeer materiaalrijke en goed ontworpen tentoonstelling, die een uitstekend voorbeeld van regionale geschiedenis inhoud. De grote belangstelling van de bevolking tijdens de openingsceremonie maakte destijds een sterke indruk op mij. Dit toonde toch hoe actueel de herinnering in uw dorp nog steeds leeft.
Dit blijkt ook uit de jaarlijkse reizen naar Neuengamme en de vele activiteiten die vanaf hier worden ondernomen. We zijn erg dankbaar dat we nu met een tentoonstelling, die we voor de eerste keer in het Stadhuis van Hamburg één en een half jaar geleden, begin 2015, toonden en ook voor de oprichting ervan op deze plaats, waarbij de Stichting Meensel-Kiezegem actief betrokken was. In onze tentoonstelling, getiteld “Gedeporteerd naar het concentratiekamp Neuengamme. Strafmaatregelen van de Wehrmacht en de SS in bezet Europa “, brengen wij verslag uit over vier Europese gemeenten, naast Meensel-Kiezegem ook Murat in de Franse Auvergne, Putten in de provincie Gelderland en Warschau, waar de SS zich tijdens de represailles op onschuldigen onder de burgerbevolking gewroken heeft. Van de naar het concentratiekamp Neuengamme gedeporteerde mannen uit deze plaatsen hebben weinigen het overleefd. Wij zijn dankbaar dat deze tentoonstelling hier kan getoond worden en met de hulp van een Nederlandse vertaling ter beschikking staat en voor iedereen openbaar kan gemaakt worden.
Vanuit Hamburg is ook een door onze collega Wiebke Elias begeleide groep jongeren aangekomen om tijdens deze dagen deel te nemen aan deze herdenkingen en om met afstammelingen van de slachtoffers te praten. Deze jongeren hebben voor de centrale herdenking van de verjaardag van het einde van de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding van de kampen, die in Hamburg-Neuengamme op 3 mei plaatsvond, een hoog gewaardeerde film , “Onze (Hi) Story” geproduceerd, waar ze op een zeer persoonlijke manier door de confrontatie in hun eigen families met vragen over schuld of andere relaties met het nazi-verleden, berichten. Zelfs wanneer ze als de kleinkinderen en achterkleinkinderen zonder enige eigen schuld zijn, toch zijn ze zich bewust van de verantwoordelijkheid, van onze gemeenschappelijke verantwoordelijkheid voor het omgaan met die belastende geschiedenis en de huidige inzet voor de mensenrechten, vrijheid en vrede. Hartelijk dank dat u deze jongeren in de komende dagen in uw midden wil opnemen. Een grote dank in het bijzonder aan onze vriend Tom Devos, die door zijn groot engagement dit bezoek en de uitwisseling heeft mogelijk gemaakt.
Namens de KZ-Neuengamme Memoriaal, dank ik u voor uw vertrouwen en uw vriendschap en kijk uit naar de voortzetting van onze samenwerking en vriendschap ook in de volgende jaren.
Dr. Detlef Garbe
Hoofd van het KZ- Neuengamme Memoriaal