Herdenkingsplechtigheid van de “Stichting Meensel-Kiezegem` 44” op de 70e verjaardag van de deportaties, KZ-Gedenkstätte Neuengamme Memoriaal, 23 augustus 2014
Toespraak door Dr Detlef Garbe, directeur van het KZ-Gedenkstätte Neuengamme.
Beste Rene Cauwbergs,
Beste Oktaaf Duerinckx,
Geachte Dames en Heren,
– En ik denk dat ik ook mag en kan zeggen – lieve vrienden!
Dit jaar is de 70 ste verjaardag van de gebeurtenissen van augustus 1944, de inval, de deportatie van uw vaders en grootvaders, hun transport naar het concentratiekamp Neuengamme en dan vervolgens naar de buitenkampen.
Drie weken geleden, hebben in Tielt-Winge, in de dorpen Meensel en Kiezegem de indrukwekkende herdenkingen plaats gevonden. Mijn collega Dr Reimer Möller berichtte mij over het warme welkom dat jullie hem hebben bezorgd. Jullie aanwezigheid hier in Neuengamme, om samen met ons de 70steverjaardag te herdenken, is een geweldig gebaar waarvoor ik jullie van harte bedank. Het is ook de 17e herdenkingsreis van de “Stichting Meensel-Kiezegem` 44” naar Neuengamme. Dit bewijst hoe levend het verhaal van uw dorp in uw geheugen is.
Er zijn veel plaatsen in Europa, waarvan de namen getuigen over de misdaden van het leger en de SS, waar de bevolking van hele gemeenschappen het slachtoffer werd. Het Franse Oradour, het Tsjechische Lidice, het Griekse Distiomo en het Italiaanse Sant ‘Anna di Stazzema zijn symbolen van de wreedheid van de Duitse oorlogsvoering in de Tweede Wereldoorlog geworden. In heel Europa werden honderden steden en dorpen getroffen: huizen in brand gestoken en de bevolking dood geschoten of gedeporteerd.
Ook kwam de bevolking van ganse gemeenten, dorpen en steden als slachtoffer van de represailles van de bezetter in het KZ Neuengamme aan. Vergelding, afschrikking en terreur waren acties van de Duitse bezetter. Zo deporteerde de SS in het najaar van 1944, na de onderdrukking van de opstand van Warschau alleen al enkele duizenden vrouwen en mannen, al of niet bij de opstand betrokken, naar Neuengamme en naar de buitenkampen. Maar het waren niet alleen 20.000 strijders en opstandelingen die vermoord werden, ook nagenoeg 200.000 burgers, vrouwen en kinderen stierven tijdens het meedogenloze optreden van het leger en de SS. Warschau werd uit wraak volledig verwoest en met de grond gelijkgemaakt. Dat was het bevel van Hitler en Himmler.
Zoals nu, gelijktijdig met de herdenking van de gebeurtenissen in Meensel-Kiezegem, het begin van de Opstand van Warschau ook 70-jaar geleden plaatsvond, sprak de Duitse bondspresident Joachim Gauck in Berlijn bij de opening van een tentoonstelling over de Opstand van Warschau van het wonder van de verzoening. Hij zei tegen de laatste overlevenden, waarvan enkele dozijnen waren aangekomen: “Polen was in staat om te vergeven, als de Duitsers berouw toonden. De Polen konden haat, woede en wantrouwen overwinnen als de Duitsers schuld en schaamte bekenden.”
Datzelfde hebben wij ook met jullie ervaren. Omdat vandaag de dag gesproken wordt, hier in Neuengamme en elders in ons land, op een oprechte en eerlijke wijze over het leed dat onze grootvaders en vaders jullie ouders en grootouders hebben aangedaan, konden jullie ons de hand van verzoening reiken en zijn jullie onze vrienden geworden.
Als bijna 20 jaar geleden een kleine groep van de Stichting Meensel-Kiezegem met Guido Hendrickx, die ik rechtstreeks van hier mijn beste wensen voor genezing stuur, met Oktaaf Duerinckx en René Cauwbergs het KZ Gedenkstätte Neuengamme bezochten, wisten we zo goed als niets over de geschiedenis van Meensel en Kiezegem. Ze gaven ons dan hun documentatie die ons de gebeurtenissen duidelijk maakten. Dankzij de gezamenlijke inspanningen konden al twee jaar later op 29 augustus 1998 het herdenkingsmonument, gemaakt door May Claerhout, worden opgericht, dat de geschiedenis van uw gemeente dicht bij de mensen, die ons memoriaal bezoeken, brengt.
Ik ben altijd verbaasd met welk een grote betrokkenheid jullie zich voor het behoud der herinnering inzetten. Zo zijn de reisbrochures, die jullie ter voorbereiding van de Herdenkingsreizen samenstellen, een uitstekende informatiebron is, en uw website bericht altijd uitgebreid over de vele activiteiten.
Op 15 januari van het volgend jaar zullen we in het stadhuis van Hamburg een tentoonstelling openen, die als titel heeft: “Gedeporteerd naar het concentratiekamp Neuengamme. Criminele acties van de Weermacht en de SS in bezet Europa. ” Ze zal over de vier martelarenplaatsen, Meensel-Kiezegem (België), Murat (Frankrijk), Putten (Nederland) en Warschau(Polen) informeren. Van deze plaatsen blijft de geschiedenis altijd verbonden met de geschiedenis van deze plek, de plaats van het lijden in Hamburg-Neuengamme. Ik zou erg blij zijn als u ons actief zou helpen bij de voorbereiding van deze tentoonstelling. Mijn collega Andreas Lappöhn en Martin Reiter zullen nog in detail met u erover onderhandelen.
Dus ik hoop voor een verdere intensivering van onze zeer goede samenwerking, op nog veel meer bezoeken van uw Stichting naar het KZ-Neuengamme Memoriaal. Ik dank u voor uw vertrouwen en vriendschap.